Tokarz – specyfika zawodu dziś, a tokarstwo w drewnie
Tokarz jest jednym z zawodów deficytowych, współcześnie kojarzonych z obróbką metalu i obsługą maszyn. Zawód tokarza jednak, nie musiał być zawsze tylko i wyłącznie fachem czysto technicznym. Wielokrotnie tokarze zajmowali się również rzemiosłem artystycznym i obróbką drewna, która w tej formie popada w ostatnich latach w zapomnienie. Czym jednak konkretnie cechuje się praca tokarza w perspektywie historycznej? Jak to wygląda współcześnie? Czy warto zostać tokarzem i w jaki sposób można to zrobić? Spróbujmy odpowiedzieć na kilka podstawowych pytań. Współcześnie jest to zawód niecieszący się ogromną popularnością, jest nastawiony na obróbkę elementów na maszynach skrawających. Oczywiście, sam tokarz, także w założeniu obsługuje maszynę, jednak jego praca wymaga w formie klasycznej jeszcze większych zdolności manualnych i dużego skupienia na wykonywanej pracy. W przeciwieństwie do dekarza i cieśli, o których pisaliśmy wcześniej, perspektywy zawodowe tokarza nie malują się w tak jasnych barwach. Rynek polski nie oferuje tak dużego zatrudnienia i wysokich płac, jak rynki zagraniczne. Jednakże, co nieoczywiste, jest to zawód niezwykle ciekawy, szczególnie przy odgałęzieniu artystycznym, związanym z drewnem. W ostatnich latach dużą popularnością cieszą się ponownie przedmioty wykonywane ręcznie, których nabywcami są nie tylko różnorodne rekonstrukcyjne grupy historyczne, ale i zwykli konsumenci, zainteresowani powrotem do starych rozwiązań, w których kryje się dużo uroku minionych lat.
Krótka historia tokarstwa
Tokarstwo jako dyscyplina rzemieślnicza ma swoje początki jeszcze w średniowieczu, w Polsce wspomina się o nim od wieku XIV. Tak, jak przedstawiciele innych rzemiosł, tak i tokarze zakładali własne cechy – pierwszym w Polsce był cech w Gdańsku, którego początki sięgają XV w. Już sto lat później, zawód ten upowszechnił się na kilkadziesiąt miast, z których najważniejszymi ośrodkami stały się obok Gdańska m.in. Poznań i Lwów. Był to zawód powszechnie znany i bardzo dobrze wpasowujący się w potrzeby rynkowe. Tokarze zajmowali się wytwarzaniem mniejszych mebli np. taboretów, elementów do większych konstrukcji drewnianych, a także naczyń i narzędzi kuchennych czy stołowych, m.in. misek, jak i również kołowrotków oraz innych maszyn, wyposażających warsztaty tkackie i włókiennicze. Wraz z rozwojem produkcji przemysłowej w XIX w., tokarstwo zostało włączone w jej skład, ostały się jednak drobne, prywatne zakłady tokarskie, które funkcjonowały po II WŚ, a niektóre z nich istnieją do dziś.
Czym się zajmuje tokarz, na czym polega tokarstwo?
Współcześnie tokarz jest osobą, która zajmuje się, jak już zostało wspomniane, głównie obróbką metalu. Wytwarza elementy, stanowiące niejednokrotnie części określonych maszyn oraz innych urządzeń technicznych. Mogą to być gotowe do użycia obiekty lub takie, które należy później poddać dalszej obróbce, czyli półfabrykaty. W tym celu tokarz obsługuje maszynę, tokarkę, która służy do skrawania połaci i usuwania w ten sposób nadmiarowej warstwy materiału z obrabianego surowca, nadając mu odpowiednie kształty, parametry i fakturę. Część maszyny wprawiana jest w ruch obrotowy, tak samo jak obrabiany element. Praca tokarza natomiast, polega w tym momencie na operowaniu nożem tokarskim pod odpowiednim kątem, tak, by formować konkretny przedmiot. Związki tokarstwa w metalu z tokarstwem w drewnie pozostają bardzo silne, z tą różnicą, że coraz rzadziej obrabia się drewno w ten sposób. Najczęściej, tokarze pracujący z drewnem, wykonują na zamówienie biżuterię, misy, świeczniki, elementy wykorzystywane w stolarstwie i meblarstwie, szachy, karnisze czy zabawki, jest to jednak branża, która utraciła niestety na popularności przy rozwoju produkcji na masową skalę, a bardzo szkoda, ponieważ tradycyjnie toczone przedmioty mogą pięknie wzbogacać wnętrza domów i mieszkań, wpasowując się bardzo dobrze także w modernistyczne aranżacje.
Jak zostać tokarzem?
By zostać tokarzem, wymagane jest konkretne, odpowiednie, kierunkowe wykształcenie i kwalifikacje. Można je uzyskać w szkole zawodowej, wybierając kierunek operatora obrabiarek skrawających na specjalności tokarza, wówczas ma się od razu większe możliwości na rynku pracy, ponieważ podczas trzech lat nauki pozyskuje się niezbędne doświadczenie m.in. podczas praktyk zawodowych. Oczywiście, warunkiem uzyskania tytułu tokarza i dyplomu jest pozytywne zaliczenie egzaminu zawodowego. Na rynku dostępne są także kursy zawodowe, także przygotowujące do wykonywania tego zawodu. Praca tokarza niesie ze sobą niebezpieczeństwo wypadku, szczególnie przy niestosowaniu się do zasad BHP, przede wszystkim jednak, naraża pracownika na ciągły hałas i ewentualne problemy ze wzrokiem, przez długotrwałą pracę przy metalowych wiórach, które mogą zaprószyć i uszkodzić oczy – dlatego konieczne jest korzystanie z okularów ochronnych. Zobacz: BHP w pracy na budowie
Tokarka do metalu a tokarka do drewna
Można zastanawiać się, czy do obróbki odmiennych materiałów służą inne maszyny i jakie w ogóle rozróżnia się rodzaje tokarek. Sprawa nie jest taka prosta, jak mogło by się wydawać, ponieważ poza samym materiałem, na dobór tokarki wpływa wiele innych czynników. Same tokarki dzieli się na różnorodne grupy, podgrupy, typy i wielkości. Najważniejszym podziałem tokarek jest podział na kłowe, uchwytowe, wielonożowe, rewolwerowe, tarczowe i karuzelowe, do tego dochodzą półautomaty i automaty tokarskie a także kopiarki i zataczarki. Każda z wymienionych grup rozszerza się o podgrupy, w których znajdują się kolejne urządzenia.
